Sinds een aantal jaar worden in sommige strafzaken afspraken gemaakt tussen het OM en de verdediging over onder andere de strafeis en de wijze van procederen. Deze procesafspraken kunnen ervoor zorgen dat de looptijd van een strafzaak in het belang van alle betrokkenen verkort wordt. De Hoge Raad gaf vorig jaar definitief groen licht voor deze werkwijze, ondanks het ontbreken van een specifieke wettelijke regeling.
Het OM heeft de randvoorwaarden die de officier van justitie in acht neemt bij het maken van procesafspraken en de procedure nu vastgelegd in een aanwijzing. Zo is bepaald dat procesafspraken tot stand komen op basis van consensualiteit en is een vereiste dat de verdachte wordt bijgestaan door een raadsman. Ook moeten procesafspraken rechtdoen aan de belangen van slachtoffers.
Zaken sneller afdoen
In de aanwijzing staat verder een lijstje van mogelijke, niet limitatieve, procesafspraken. Zo kan er worden afgesproken dat het indienen van bepaalde onderzoekswensen achterwege blijft of dat de verdachte niet betwist het tenlastegelegde te hebben begaan dan wel geen verweer zal voeren tegen de bewezenverklaring. Verder kan de afspraak worden gemaakt dat de verdachte aanwezig zal zijn tijdens de zitting waarbij de procesafspraken worden behandeld. Ook zijn afspraken over de strafeis of over het afzien van rechtsmiddelen mogelijk.
Volgens Guus Schram, lid van het College van procureurs-generaal, kunnen procesafspraken een belangrijk instrument zijn om zaken sneller af te doen. ‘Wanneer er procesafspraken zijn gemaakt tussen het OM en de verdediging over belangrijke onderwerpen als de bewijsbaarheid en een passende straf, kan de rechtszitting worden toegespitst op de overgebleven geschilpunten. Als de officier van justitie en de verdediging tot een vergelijk komen, kunnen aanvullende, veelal tijdrovende onderzoekswensen achterwege blijven. Een onderdeel van de afspraken kan de hoogte van de strafeis zijn. Omdat je afspraken maakt met de verdediging zal die waarschijnlijk iets lager uitpakken dan in een strafzaak waarbij geen procesafspraken zijn gemaakt. Maar de eis moet vanzelfsprekend nog steeds in verhouding staan tot het gepleegde feit.’