De database is een initiatief van Linda Geven (Universiteit Leiden), Jenny Schell-Leugers (Maastricht University) en Teresa Schneider (Lucerne University of Applied Sciences and Art en Phillips-Universität Marburg). Zij onderzoeken hoe gerechtelijke dwalingen zich kunnen voordoen. ‘Dat kan bijvoorbeeld ontstaan als een onschuldige verdachte onder grote druk een valse bekentenis aflegt,’ zegt Geven. ‘Hierdoor gaan ooggetuigen twijfelen en soms ook hun verklaring bijstellen. Of soms leggen verdachten bewust valse verklaringen af om iemand anders te beschermen.’
‘Hoe vaak gerechtelijke dwalingen voorkomen is op dit moment lastig met zekerheid vast te stellen,’ aldus Schnell-Leugers. ‘De Verenigde Staten hebben al databanken die deze zaken bijhouden, maar in Europa hebben we nog onvoldoende zicht op het aantal onterechte veroordelingen.’ Momenteel bevat EUREX 115 zaken (108 mannen, zeven vrouwen) uit zeventien landen. In de zaken gaat het vaak om onterechte veroordelingen voor ernstige misdrijven. Zo ging het in 67 gevallen om (poging) tot moord of doodslag. De onderzoekers roepen iedereen in Europa met kennis van bevestigde gerechtelijke dwalingen op de database te bekijken en ontbrekende zaken aan te melden.
Bewaartermijnen
De website werd dinsdag online gelanceerd. Geert-Jan Knoops en Carry Knoops-Hamburger waren digitaal aanwezig om hun visie te geven op gerechtelijke dwalingen. Knoops benadrukte het belang van het bewaren van bewijs. ‘Het gebeurt regelmatig dat forensisch bewijs wordt vernietigd door justitie, ondanks dat een verdachte zegt onschuldig te zijn. Alle bewijs dat is vergaard door het OM, zou bewaard moeten worden tot de veroordeelde persoon instemt met vernietiging. Dat is al een belangrijke regel in de Verenigde Staten.’
Aan de hand van de Amanda Knox-zaak pleitte Knoops in het verleden al voor invoering van bewaartermijnen voor alle forensisch bewijs. Knox werd in 2011 vrijgesproken, nadat ze vier jaar onterecht vastzat voor de moord op een vriendin in de Italiaanse stad Perugia. Ze werd op grond van DNA-bewijs veroordeeld. Na jarenlang procederen werd Knox vrijgesproken, dankzij videobeelden die lieten zien dat het bewijsmateriaal in de zaak vervuild was geraakt.
DNA-materiaal moet in Nederland twaalf tot tachtig jaar bewaard blijven, afhankelijk van de aard en de ernst van het misdrijf. Voor ander forensisch bewijs, de zogeheten stukken van overtuiging (SVO’s), gelden die regels niet. De zaak Knox maakt duidelijk dat het belangrijk is bewijzen op te slaan, zodat ze ook nog na lange tijd kunnen worden onderzocht, zei Knoops daarover destijds.