Weerwind legde Het Tijdelijk besluit experiment nabijheidsrechter ter advisering voor aan de Raad en de NOvA. Het is het eerste experiment dat plaatsvindt onder de Tijdelijke Experimentenwet rechtspleging. Het driejarige experiment met de nabijheidsrechter wordt uitgevoerd door de rechtbanken Den Haag, Overijssel, Rotterdam en Zeeland-West-Brabant en start begin 2025.
De nabijheidsrechter moet de gang naar de rechter voor burgers en kleine ondernemers vergemakkelijken. Zo ligt de nadruk op de mondelinge behandeling. De nabijheidsrechter behandelt geschillen over arbeidsovereenkomsten en geschillen over een bedrag van maximaal 5000 euro.
Rechtszekerheid
De Rechtspraak spreekt van ‘een gedegen en weloverwogen algemene maatregel van bestuur’.
De NOvA denkt daar anders over. Volgens de orde komt de rechtszekerheid in gevaar doordat de procedure bij de nabijheidsrechter te veel afwijkt van de reguliere procedure.
In een reguliere procedure is een zaak aanhangig vanaf de dag van dagvaarding. De gedaagde is daar ook direct van op de hoogte. Volgens de regels van het experiment is de zaak aanhangig ‘zodra het regiebureau het aanvraagformulier heeft beoordeeld en heeft vastgesteld dat de zaak in behandeling wordt genomen door de nabijheidsrechter.’ Omdat de eisende partij geen invloed heeft op dit moment, kan dat volgens de NOvA problemen opleveren als de eiser tot doel heeft een verjaringstermijn te stuiten. ‘Bovendien is het nadeel van deze regeling dat de zaak al aanhangig is voordat de gedaagde daarvan op de hoogte is gebracht.’
Werklast
De adviescommissie van de NOvA signaleert een uitbreiding en verzwaring van taken van de rechtbanken als gevolg van het experiment met de nabijheidsrechter. Dat is ‘onwenselijk gelet op de reeds bestaande werklast en achterstanden in de rechtspraak.’ Met name de keuze voor het oproepen van gedaagde en de verstekregeling zijn volgens de NOvA ‘onvoldoende doordacht en onwenselijk.’
De Raad voor de rechtspraak verwacht ook een zwaardere werklast, onder meer als gevolg van de tijdrovende mondelinge behandeling. Toch is de mondelinge behandeling volgens de Rechtspraak ‘essentieel voor het bieden van een daadwerkelijk laagdrempelige procedure.’ Ook het schrijven van vonnissen zal ‘mogelijk meer tijd in beslag nemen, omdat de stellingen van partijen in persoon van juridische duiding moeten worden voorzien.’
De Rechtspraak schat in ‘dat bij de nabijheidsrechter per zaak 45 minuten extra tijd nodig is voor zowel de rechter als de griffier. De totale kosten van het experiment worden begroot op ruim een miljoen euro.