De Raad noemt het dreigend tekort ‘zeer ernstig’, omdat een sociaal advocaat essentieel is als kwetsbare mensen tegenover een machtige wederpartij komen te staan, zoals de Belastingdienst, verhuurders, het UWV, Jeugdzorg of een gemeente. Jaarlijks wordt ruim 350.000 keer gebruik gemaakt van ondersteuning door een sociaal advocaat. Deze vraag is de afgelopen jaren onverminderd gebleven, aldus de Raad.
Recente cijfers van het eigen ‘Kenniscentrum’ tonen een urgent beeld, aldus de Raad voor Rechtsbijstand. Het aantal sociaal advocaten is gedurende de afgelopen vijf jaren met bijna 900 afgenomen, een daling van dertien procent. In 2023 stonden 4.389 sociaal advocaten tien of meer mensen bij met gesubsidieerde rechtsbijstand.
Volgens het Kenniscentrum komen er minder sociaal advocaten bij dan er vertrekken. Dit jaar zijn er al meer dan 307 volledige uitschrijvingen, tegenover slechts 200 inschrijvingen. Meer dan de helft (51% in 2024) van de uitschrijvingen betreft jonge advocaten (leeftijd 20 tot 35 jaar). De komende jaren gaan bovendien naar verwachting bijna 2.500 sociaal advocaten met pensioen.
Het Kenniscentrum verwacht dat deze ontwikkeling de komende jaren doorzet en spreekt van een negatieve trend. Uit eerder onderzoek concludeerde het Kenniscentrum al dat de ’te lage vergoeding voor sociaal advocaten’ de belangrijkste reden is voor de krimp.
In een eerder wetenschappelijk rapport van bureau Panteia werd ook al gewaarschuwd voor een tekort aan sociaal advocaten. Minister Weerwind kwam daarop met een plan om de trend te keren. De commissie Van der Meer 2 doet momenteel in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid onderzoek naar de bezoldiging van toevoegingsadvocaten en komt later dit jaar met voorstellen.