Op die manier moeten achterstanden binnen de rechterlijke macht en langdurige rechtszaken worden vermeden. Wel moet hoger beroep mogelijk blijven als dat nodig is voor de rechtseenheid, schrijft de raad.
De Rli beveelt ook aan te onderzoeken in welke zaken direct beroep bij de Afdeling moet worden opengesteld. Nu neemt de Algemene wet bestuursrecht rechtspraak in twee instanties als uitgangspunt. Dat betekent dat de rechter in procedures met een grote maatschappelijke impact op het gebied van het omgevingsrecht veel later een definitief oordeel velt dan mogelijk zou zijn bij beroep in één instantie. ‘Dit heeft stagnatie van de ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving als gevolg’, aldus het rapport.
De raad benadrukt dat al diverse uitzonderingen op de rechtspraak in twee instanties bestaan, bijvoorbeeld bij omgevingsplannen of in het kiesrecht. ‘In het huidige stelsel is dus al sprake van maatwerk. Onderzocht moet worden of dergelijk maatwerk ook in het omgevingsrecht ruimer moet worden geïntroduceerd’.
Juridisering
Het adviesrapport werd woensdag aangeboden aan demissionair ministers De Jonge en Weerwind. De Rli signaleert dat vaker rechtszaken over wat wel en niet mag in de leefomgeving worden aangespannen door burgers, bedrijven, overheden en belangenorganisaties zoals Urgenda. De raad doet daarover nog een aantal andere aanbevelingen.
Om het risico dat burgers of belangenorganisaties naar de rechter stappen te verkleinen, moet Nederland zich bij omzetting van Europese richtlijnen in nationale wetgeving niet beperken tot de minimumeisen. Er moet een ‘robuuste implementatie’ plaatsvinden. Ook moeten de wetgevingsafdelingen binnen de ministeries versterkt worden. Daarnaast kan de Afdeling advisering van de Raad van State versterkt worden met een Adviseur-Generaal, die wetsvoorstellen toetst aan de Grondwet, Europees en internationaal recht en algemene rechtsbeginselen. Dat moet wetten en regels al bij de totstandkoming beter bestand maken tegen het risico van onrechtmatig handelen door de overheid.