Het aantal sociaal advocaten is de afgelopen vier jaar flink afgenomen waardoor rechtzoekenden buiten de regio geholpen moeten worden, aldus de NOvA. In de regio Noord-Nederland bijvoorbeeld waren er in 2019 nog 376 actieve sociaal advocaten (met tien of meer toevoegingen). In 2023 waren dat er 327, een daling van 13 procent. Het aantal advocaten in Noord-Nederland dat minimaal één toevoeging doet, is gedaald van 505 naar 427.
Ook in Nijmegen is een daling zichtbaar. Het aantal sociaal advocaten met minimaal tien toevoegingen daalde van 68 naar 63 en met minimaal één toevoeging van 107 naar 87. Rechtzoekenden moeten voor hun rechtsbijstand verder reizen. Uit gesprekken met hulpverleners uit de eerste lijn blijkt dat de reiskosten hiervoor vaak te hoog zijn en de problemen daardoor kunnen oplopen. Ook in Noord-Holland Noord, Flevoland en delen van Noord-Brabant is inmiddels sprake van een tekort. Landelijk daalde het aantal advocaten van 5034 in 2019 naar 4446 in 2023 (minimaal tien toevoegingen). Het aantal sociaal advocaten met minimaal één toevoeging daalde van 6883 naar 5971.
De sociale advocatuur kampt met forse vergrijzing en met steeds minder aanwas van jonge advocaten. Van het aantal advocaten dat zich in 2024 volledig heeft uitgeschreven is 51 procent tussen de 20 en 35 jaar, blijkt uit cijfers van de Raad voor Rechtsbijstand. De komende tien jaar zal ruim dertig procent van het aantal sociaal advocaten met pensioen gaan. Als er geen jonge aanwas bijkomt verwacht de NOvA dat de tekorten in de sociale advocatuur ‘zeer problematisch’ worden.
Versterk het bestaande stelsel
De NOvA roept naar aanleiding van de cijfers op om met spoed verder te gaan met het bieden van perspectief aan sociaal advocaten. ‘Zowel op de korte als lange termijn. De eerste stap hierin is geld reserveren voor het uitvoeren van de te verwachten aanbevelingen van de Commissie Van der Meer II.’ De NOvA wil dat het kabinet niet opnieuw het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand herziet, maar werkt aan het versterken van het bestaande stelsel.
De NOvA begon aan haar onderzoek nadat het alarmerende berichten ontving vanuit onder andere Noord-Nederland en Nijmegen. Later dit jaar komt het Kenniscentrum van de Raad voor Rechtsbijstand, die de data voor het onderzoek van de NOvA heeft aangeleverd, met een onderzoek naar motieven van sociaal advocaten om te stoppen met hun werk.
Ook de jaarverslagen van het dekenberaad laten een verontrustend beeld zien. Daaruit blijkt een toename van het aantal aanwijzingen door de lokale dekens, zegt de NOvA. ‘Een indicatie dat het voor rechtzoekenden steeds lastiger is een sociaal advocaat te vinden. Daar waar het tekort zich nog niet direct voordoet, is de zorg voor de toekomst groot.’