De claim van Elan Notarissen, dat vijftien kantoren telt, is bijna te mooi om waar te zijn: de nieuwe aanpak lost conflicten omtrent nalatenschap op, herstelt familiebanden en ontlast de rechterlijke macht.
Samen met legal mediator Fred Schonewille bedacht notaris Peter Veltman van Elan Notarissen de ‘hybride nalatenschapsafwikkeling’, een combinatie van mediation en bindend advies. Volgens de twee mannen leiden conflicten bij erfenissen steeds vaker tot langdurige en kostbare rechtszaken. Die rechtszaken worden ook nog eens steeds complexer door onder andere de toename van samengestelde gezinnen en de grotere waarde van nalatenschappen. Dat zorgt weer voor langere doorlooptijden en hogere werkdruk voor rechters. De betrokken families worden emotioneel én financieel zwaar belast, redeneren ze.
Hybride model
Het hybride model van Schonewille en Veltman beoogt die vicieuze cirkel te doorbreken. Allereerst spreken partijen af te proberen via mediation tot een overeenkomst te komen. Lukt dat niet, dan stelt de mediator een rapport op dat dient als basis voor een bindend advies van een erfrechtspecialist. De notaris legt deze beslissing vervolgens juridisch vast. Volgens Elan en Schonewille kunnen partijen op deze manier tot een eerlijke oplossing komen, zonder ‘kostbare juridische gevechten en emotionele tol’. Zelf bestempelen ze de combinatie van mediation en bindend advies als een vernieuwing in het proces van erfenisafwikkeling.
De Vereniging Erfrecht Advocaten Nederland zegt elk initiatief toe te juichen dat een erfenisconflict oplost op een voor alle betrokkenen aanvaardbare wijze. De VEAN bevestigt dat het aantal conflicten over de afwikkeling van nalatenschappen al jaren stijgt. Met het oog op de toenemende vergrijzing van de Nederlandse bevolking ligt een verdere stijging in de lijn der verwachting, aldus de vereniging.
Bindend advies
De VEAN toont zich echter sceptisch over de hybride aanpak van Elan en Schonewille. Mediation dient per definitie vrijwillig, vertrouwelijk en vrijblijvend te zijn. Een mediationtraject dat kan uitmonden in een bindend advies voldoet niet aan die criteria, oordeelt de vereniging. Ze noemt het uiterst onwenselijk dat een mediator vertrouwelijke informatie gebruikt om een bindend advies te laten opstellen.
Een bindend advies is sowieso niet altijd de beste weg, stelt de VEAN. ‘Een bindend adviseur kan fouten maken en de rechtzoekende(n) ook. Het op formeel juiste wijze voorleggen van een conflict ter beslechting door een derde vereist vaak specialistische kennis; niet veel betrokkenen zijn voldoende op de hoogte van alle relevante erfrechtelijke voorschriften. Het risico van een onvolledig of onjuist voorgelegde kwestie met mogelijk negatieve gevolgen voor het bindend advies ligt dan op de loer zonder dat daar in beginsel nog tegen opgekomen kan worden.’
Vredesclausule
Elan Notarissen en Schonewille propageren niet alleen hun hybride aanpak, maar pleiten er ook voor een considerans en vredesclausule in testamenten op te nemen, waardoor mediation vooraf wordt vastgelegd. ‘Dit biedt erfgenamen duidelijkheid over de intenties van de overledene en helpt misverstanden en conflicten voorkomen. Het verplicht betrokkenen eerst met elkaar in gesprek te gaan en gezamenlijk tot een oplossing te komen, wat langdurige rechtszaken voorkomt en familiebanden helpt versterken of herstellen,’ stellen ze.
Ook dat vindt de VEAN geen goed idee. Een vredesclausule verplicht de erfgenamen immers tot mediation, waardoor geen sprake meer is van een vrije keuze. De vereniging betwijfelt dat de verplichte mediation überhaupt rechtsgeldig is vanwege de beperkingen van artikel 4:42 BW. Of langdurige rechtszaken worden voorkomen, is dan ook maar de vraag, aldus de VEAN.
