Ellian opperde het idee in reactie op vragen van SP-Kamerlid Michiel van Nispen, die wilde weten hoe de VVD denkt voor te sorteren op de verwachte adviezen van de Commissie Van der Meer II. Die onderzoekt in opdracht van het ministerie of de tarieven en de puntentoekenning in de sociale advocatuur nog bij de tijd zijn. Van der Meer heeft nog drie maanden nodig, maar heeft al wel laten weten dat het stelsel onder zware druk staat als gevolg van achterstallig onderheid.
Ellian vroeg zich woensdag hardop af of het vak van sociaal advocaat überhaupt nog ‘levensvatbaar’ is. ‘Over vier kunnen we wel weer een Commissie Van der Meer III instellen en er meer geld bijdoen, maar we krijgen er daarmee simpelweg niet meer mensen bij.’ Om de paar jaar extra geld uittrekken voor de sociale advocatuur, heeft niet zo veel zin, meent de VVD.
Fundamentele bezinning
De afgelopen vijf jaar is er 200 miljoen euro extra besteed aan de gefinancierde rechtsbijstand, maar dat heeft de problemen niet opgelost, stelt hij. ‘Ik denk dat mensen niet meer intrinsiek gemotiveerd zijn om het te doen. Het vak is niet meer interessant voor kantoren, niet alleen maar door de beloning, maar ook door het type zaken. Er is een fundamentele bezinning nodig op de toekomst, waarbij zowel geld als de rol van grote kantoren en de overheid een rol speelt.’
Die herbezinning zou wat Ellian betreft er toe kunnen leiden dat sociaal advocaten in overheidsdienst treden. ‘Ik weet dat ik hiermee een hoop gedoe ga krijgen, zeker als liberaal. Maar ik vraag me oprecht af of dat het vak niet aantrekkelijker kan maken voor jonge mensen. Die willen baanzekerheid en samenwerken met andere jonge mensen.’
Robuust
Met name de oppositiepartijen maakten zich woensdag druk om de sociale advocatuur. PvdA/GroenLinks verlangt ‘structureel meer geld om mensen in kwetsbare situaties echt te kunnen helpen. Niet alleen het Juridisch Loket heeft meer middelen nodig, maar ook dient de regering te zorgen voor een robuuste sociale advocatuur die complexe zaken kan oppakken, aldus Kamerlid Esmah Lahlah.
Ook D66 wil graag horen van staatssecretaris Struycken wat hij gaat doen om perspectief te bieden aan de sociale advocatuur ‘nu alle seinen op rood staan’. Het kabinet heeft net als in eerdere jaren geen geld gereserveerd om de aanbevelingen van Van der Meer uit te voeren, aldus Kamerlid Joost Sneller. ‘Zonder extra geld kunnen we het tij niet keren. Maar met alleen extra geld gaat het ook niet lukken. Ook voor de opleiding van voldoende nieuwe sociaal advocaten is een andere aanpak nodig.’
De sociaal advocaat dreigt uit te sterven, waarschuwde SP-woordvoerder Michiel van Nispen woensdag nog maar eens. Het Kamerlid diende eerder al een amendement in om structureel vijftig miljoen euro extra uit te trekken voor de gefinancierde rechtsbijstand. ‘Het beroep vergrijst, er is nauwelijks jonge aanwas. Het vak is niet meer aantrekkelijk. Vooral in toeslagenzaken en sociale zekerheid is er geen advocaat meer te vinden. Is dit doelbewust beleid, zodat mensen het niet meer kunnen opnemen tegen de overheid. En als dat niet het geval is, waar blijven dan de grootse plannen van de staatssecretaris om het tij te keren?’
Derjuridisering
Namens de PVV liet Emiel van Dijk weten dat zijn fractie niet van zins is om meer geld te spenderen aan de gefinancierde rechtsbijstand. Volgens hem kan er beter worden ingezet op dejuridisering van het contact tussen overheid en burger, zodat minder mensen behoefte hebben aan rechtsbijstand van een advocaat.
BBB en NSC lieten zich op de eerste dag van de begrotingsbehandeling niet uit over de sociale advocatuur. NSC toonde zich overigens wel voorstander van advocaten in overheidsdienst, maar vanuit een heel ander pespectief. Als ministeries meer advocaten aanstellen, hoeven zij minder vaak een beroep te doen op de landsadvocaat, aldus NSC-woordvoerder Sandra Palmen.
