Onderzoek naar genetische genealogie wint terrein als techniek om daders van ernstige misdrijven te identificeren. De methode maakt gebruik van DNA-gegevens uit particuliere genetische genealogische databanken zoals GEDmatch en FamilyTreeDNA, oorspronkelijk ontwikkeld om de afkomst van mensen te verkennen.
Het gebruik van genetische genealogische data kreeg wereldwijd voor het eerst aandacht in 2018, toen in de VS de zogenaamde Golden State Killer met deze techniek werd opgespoord. Sinds de introductie zijn er dankzij de methode wereldwijd honderden zaken opgelost.
In Europa was Zweden het eerste Europese land dat genetische genealogie gebruikte in strafrechtelijk onderzoek, gevolgd door Noorwegen en Frankrijk. In Nederland onderzoeken het Openbaar Ministerie en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) momenteel genetische genealogie in twee cold cases.
Juridische basis onduidelijk
Een van de belangrijkste juridische uitdagingen volgens Kuru is te bepalen of en hoe persoonsgegevens uit particuliere genetische genealogiedatabanken kunnen worden gebruikt in strafrechtelijk onderzoek binnen de Europese wetgeving voor gegevensbescherming. Er bestaat onduidelijkheid over de juridische basis waarop het gebruik van persoonsgegevens uit deze databanken zou moeten berusten voor opsporingsdoeleinden.
Zweden baseerde zich op artikel 10(c) van de EU-handhavingsrichtlijn, die toestaat dat gevoelige persoonsgegevens worden verwerkt als deze “door de betrokkene op duidelijke wijze openbaar zijn gemaakt”. Kuru stelt echter dat deze juridische basis ongeschikt is, onder meer omdat de gebruikers vaak niet weten wat er met hun gegevens gebeurt. Bovendien is het maar de vraag of de DNA-banken als openbaar moet worden beschouwd, meent hij.
Zonder duidelijke juridische basis kan het gebruik van genetische genealogie door wetshandhavingsinstanties juridische problemen opleveren en publiek vertrouwen schaden, waarschuwt Kuru.
Europese wetshandhavingsinstanties zouden zich moeten baseren op passende EU- of nationale wetgeving die specifiek voor dit doel is ontworpen, stelt hij. Een dergelijk juridisch kader ontbreekt nog in veel landen, waaronder Nederland.