De Tweede Kamer debatteerde dinsdag met staatssecretaris Teun Struycken (NSC) over de aanbevelingen van de commissie-Van der Meer II. Volgens Van der Meer is er jaarlijks veertig miljoen euro extra nodig om de sociale advocatuur zowel een redelijke vergoeding als toekomstperspectief te bieden.
Voorafgaand aan het debat liet Struycken de Kamer per brief weten dat hij binnen zijn begroting niet over het geld beschikt om de aanbevelingen uit te voeren. De bewindsman wil samen met de advocatuur een ‘visietraject’ in om tot fundamentele oplossingen te komen. Zo vindt hij het nodig de ‘waterscheiding’ te beslechten tussen de commerciële en de sociale advocatuur, waardoor er meer financiële armslag kan ontstaan voor toevoegingspraktijken.
Boosheid
De aanpak van Teun Struycken leidde dinsdag tot gemor bij de Tweede-Kamerfracties, uiteenlopend van kritische vragen door regeringspartijen tot openlijke onvrede bij de oppositie. Met name SP’er Michiel van Nispen, al jarenlang ijveraar voor de gesubsidieerde rechtsbijstand, kon zijn boosheid niet verbergen. Van Nispen vreest dat de geschiedenis zich gaat herhalen. De vorige adviezen van de commissie-Van der Meer belandden in 2018 onder in de la van toenmalig minister Dekker, om pas vijf jaar later te worden opgevolgd.
Voordat er überhaupt kan worden gepraat over een toekomstvisie moet volgens Van Nispen de basis op orde worden gebracht. Dat betekent aanpassing van de puntentoekenning en verhoging van toeslagen plus basistarief. De SP’er staat daarin niet alleen. Kamerbreed worden de aanbevelingen van Van der Meer als onvermijdelijk, noodzakelijk en rechtvaardig bestempeld.
Tot frustratie van met name de oppositie volhardde Struycken echter in zijn weigering geld toe te zeggen. Dat geld dient eerst gevonden te worden, bleef de staatssecretaris herhalen, en pas in juni wordt duidelijk of dat is gelukt. Op aandringen van NSC-Kamerlid Willem Koops beloofde Struycken wel zich ‘zeer te zullen inspannen’ om de ook in zijn ogen rechtvaardige beloning voor sociaal advocaten te realiseren.
Struycken gaf daarbij aan dat zijn prioriteiten liggen bij de puntentoekenning en de toeslagen voor complexe zaken. De kantoortoeslag die Van der Meer voorstelt is in zijn ogen niet per se het ei van Columbus.’De uitwerking en het rendement van de kantoortoeslag is nog onduidelijk. Er zijn ook andere manieren om meer stageplaatsen te creëren, zoals de huidige subsidieregeling voor de beroepsopleiding. Die is wellicht effectiever en goedkoper. Het grote probleem zit in de uitstroom van jonge advocaten. Het is de vraag of de kantoortoeslag op dat punt het verschil gaat maken.’
Waterscheiding
De staatssecretaris benadrukte dinsdag dat er meer nodig is dan geld alleen om de problemen binnen de sociale advocatuur op te lossen. De bestaande situatie handhaven en er simpelweg meer geld instoppen, is volgens hem niet het antwoord. ‘We constateren dat het alleen maar slechter wordt.’
Struycken zegt de waterscheiding tussen commerciële en sociale advocatuur te willen doorbreken ‘door fundamenteel anders te kijken naar organisatievormen binnen de advocatuur.’ Pas met nieuwe samenwerkingsverbanden en andere verdienmodellen kan de basis op orde worden gebracht, meent hij.
De staatssecretaris (en voormalig Zuidas-advocaat) wierp de ‘fundamentele vraag’ op of voor jonge advocaten een loopbaan die uitsluitend op toevoegingen is gebaseerd wel aantrekkelijk is en een duurzame toekomst biedt. ‘In Nederland hebben we enerzijds kantoren die werken op toevoeging en betaald voor mensen met lage inkomens en aan de andere kant de commerciële kantoren, met heel andere tarieven. Dat is historisch zo gegroeid, in andere landen is dat anders.’
Struycken ziet meer brood in hybride kantoren, die zowel commerciële klanten als particulieren op toevoeging bijstaan. ‘Ik denk dat meer mensen kiezen voor een kantoor waar de sociale advocatuur onderdeel uitmaakt van de praktijk en daar ook blijven.’
Samenwerkingsverbanden tussen toevoegingspraktijken en commerciële praktijken juicht de staatssecretaris ook toe. Gebeurt dat niet uit eigen beweging, dan desnoods via een wettelijke verplichting. ‘De toegang tot het recht is een gedeelde verantwoordelijkheid voor de gehele advocatuur.’
Moties
Het debat tussen Kamer en staatssecretaris krijgt later deze maand vervolg. Dan zullen er in ieder geval moties worden ingediend om hem tot snellere actie te dwingen. Of een Kamermeerderheid dat ondersteunt, is nog onduidelijk. Hoewel ook de regeringsfracties de noodzaak van een redelijke vergoeding voor sociaal advocaten onderstrepen, zeggen ze tegelijkertijd begrip te hebben voor de lastige positie van Struycken binnen de coalitie.
