Graag reageer ik op de column van Harry Veenendaal in het Advocatenblad, waarin hij met een “adieu” een laatste groet lijkt te brengen aan de rechtsstaat. Graag stel ik de heer Veenendaal met deze reactie wat gerust: de rechtsstaat functioneert in ons land vrij aardig, al is dat natuurlijk niet zo’n spannend uitgangspunt voor een column.
De heer Veenendaal stelt dat de scheiding der machten door activistische rechters wordt genegeerd. Ik verwacht niet dat deze stelling onder de lezers van het Advocatenblad breed draagvlak vindt. Maar voor de enkeling die denkt dat er een kern van waarheid in zit, wil ik graag een weerwoord bieden.
Het klopt, zoals Veenendaal schrijft, dat rechters rechtspreken in de zaak die voorligt. Het klopt ook dat een uitspraak in een individuele zaak rechtswerking kan hebben voor vele andere zaken. Als het gaat om een zaak waaruit blijkt dat de overheid het recht met voeten heeft getreden, lijkt het mij voor de samenleving erg positief dat dit onrecht direct na het vaststellen hiervan stopt. De algemene werking die hiervan uitgaat is geen machtsgreep van een “activistische rechter”, zoals wordt gesteld in de column, maar een correctie op een overheid die zich niet aan haar eigen regels houdt. U weet wel, de overheid die wel verwacht dat alle burgers van dit land zich aan de regels houden.
En ja, dit soort rechterlijke uitspraken kan grote gevolgen hebben voor overheidsbeleid. Zo klopt het dat Nederland de facto op slot kan gaan door rechterlijke uitspraken over het stikstofbeleid. Maar komt dat door degene die de regels handhaaft, of door degene die probeert de regels via geitenpaadjes te omzeilen in plaats van oplossingen te zoeken die een rechterlijke toets wél kunnen doorstaan?
Er zijn tal van problemen in ons land die vragen, zelfs schreeuwen, om een oplossing. Die oplossing moet alleen wel rechtsgeldig zijn, in ieders belang. Dat, geachte heer Veenendaal, is wat er schuilgaat achter uw eigen constatering dat het “juridisch allemaal wel zal kloppen”.
Maak van de rechter die wél verantwoordelijkheid neemt niet de boeman. Het onterecht verdacht maken van de derde staatsmacht levert misschien een snel applaus op, maar schaadt het vertrouwen in dat wat ons land tot een van de beschaafdste ter wereld maakt: de rechtsstaat.
Henk Naves,
Voorzitter Raad voor de rechtspraak