Hoogleraar rechtspleging Jonathan Soeharno waarschuwt herhaaldelijk voor de kwetsbaarheid van de rechtspraak voor politieke druk. Henk Naves pleit voor het wettelijk uitsluiten van overheidsbemoeienis bij de benoeming van leden van de Raad voor de rechtspraak. En recent, bij zijn afscheid van de Hoge Raad, waarschuwt Ybo Buruma voor het verval van de Rule of Law, verwijzend naar de opkomst van het autoritarisme: ‘Ik ben bezorgd over het gevaar van een terugval naar de Rule by Law, waarbij de verkozen machthebbers zich niet begrensd door het recht achten en rechten aan individuele burgers ontzeggen.’
Ondertussen legde Den Haag de rode loper uit voor zo’n machthebber. De man die de wereld bij decreet regeren wil, werd met veel gedweep en vleierij ontvangen door oud-premier Mark Rutte en in de watten gelegd door de koning. Trump is als de maffiabaas die protectiegeld komt innen bij de middenstanders in zijn wijk. Hem als een vriend onthalen, normaliseert zijn verwerpelijke aanvallen op de democratische rechtsstaat.
Het mislukte experiment van kabinet-Schoof is daar eveneens een voorbeeld van. Waartoe leidt het gemarchandeer met rechtsstatelijke principes? De praktische filosoof Baltasar Gracián schreef in de 17e eeuw: open nooit je deur voor het kleine kwaad want een groter kwaad komt daarna altijd via die opening naar binnen. Het was een goed citaat geweest voor Dilan Yeşilgöz om de deur voor de PVV definitief dicht te slaan. Maar deze politieke windvaan ziet dat kennelijk anders.
Bescheidenheid van de machtigen, verklaarde de VVD plechtig in haar beginselprogramma van 1972, iseen eerste voorwaardevoor burgerlijke vrijheid. En: Verdraagzaamheid is het keurmerk van de democratie. Concreter gesteld: de democratie is te herkennen aan de ruimte, die zij laat aan minderheden met afwijkende opvattingen en gedragingen. (…) Onverdraagzaamheid, die probeert het recht te vervangen door de macht van de sterkste, moet worden bestreden. Actueler kan het niet. Toch is het de vraag of deze beginselen nog bij de liberalen vooropstaan. De partij die nog niet zo lang geleden veiligheid voor justitie plaatste, werkt momenteel aan vervanging van het Liberaal Manifest van 2005, want: sindsdien is de wereld ingrijpend veranderd. Nieuwe trends en uitdagingen vragen om herijking van onze liberale visie. Het staat er echt. De visie van de liberalen is tegenwoordig trendgevoelig.
In deze tijd van onbescheiden en onbeschaamde machthebbers belooft dat weinig goeds. De nieuwe trends moeten nu juist met oude waarden tegemoet worden getreden.
Zeg VVD’ers, willen jullie meer of minder rechtsstaat?